Tác giả: Nguyễn Thị Tố Nga.
Quốc hữu hóa là việc chuyển quyền sở hữu tài sản từ cá nhân hoặc tổ chức sang tài sản công, thuộc sở hữu của quốc gia. Cá nhân và tổ chức sở hữu tài sản bị quốc hữu hóa có thể là công dân hoặc pháp nhân của quốc gia thực hiện, hoặc có thể là công dân hoặc pháp nhân của một quốc gia khác.
Quốc hữu hóa được công nhận là việc bảo vệ chủ quyền công bằng và hợp lý theo quy định của luật pháp quốc tế. Trong trường hợp quốc gia quyết định quốc hữu hóa, nếu không có sự bồi thường hoặc bồi thường không đáp ứng đủ các điều kiện, thì hành động quốc hữu hóa đó có thể hiểu là tịch thu hoặc sung công.
Quốc hữu hóa không nhất định liên quan đến cam kết về chủ nghĩa xã hội/chủ nghĩa cộng sản và sở hữu tập thể, mặc dù có những trường hợp được coi là thực hiện lý thuyết về một nhà nước xã hội chủ nghĩa, như Nga sau Cách mạng tháng Mười 1917, Cuba sau Cách mạng năm 1959 và Việt Nam sau năm 1975. Thay vào đó, quốc hữu hóa thường được xem là biểu hiện của chủ nghĩa dân tộc, trong đó các quốc gia muốn hạn chế và kiểm soát quyền lợi của cá nhân, tổ chức và/hoặc chính quyền nước ngoài.
Việc quốc hữu hóa hoặc đe dọa quốc hữu hóa được một số quốc gia coi là biện pháp hiệu quả để kiểm soát hoạt động của các công ty đa quốc gia. Có nhiều ví dụ điển hình về quốc hữu hóa, bao gồm việc Mexico quốc hữu hóa ngành công nghiệp dầu mỏ, mà trước đây chủ yếu thuộc về các công ty Mỹ, vào năm 1938; Iran quốc hữu hóa tài sản của Anh vào năm 1951; Ai Cập quốc hữu hóa kênh đào Suez vào năm 1956; và gần đây nhất là Venezuela quốc hữu hóa nhiều ngành công nghiệp dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Hugo Chavez. Một số nhà kinh tế cũng cho rằng trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Mỹ đã áp dụng biện pháp quốc hữu hóa một phần bằng cách đặt các công ty như Fannie Mae, Freddie Mac, Citigroup, General Motors dưới sự giám sát của chính phủ. Tuy nhiên, hình thức này chỉ mang tính tạm thời và không đầy đủ như quốc hữu hóa truyền thống.
Sổ tay Thuật ngữ Quan hệ Quốc tế là nguồn của Đào Minh Hồng và Lê Hồng Hiệp, được chủ biên vào năm 2013 tại TPHCM, do Khoa QHQT – Đại học KHXH&NV TPHCM xuất bản.
