Sau khi đại dịch Covid-19 bùng phát, nền kinh tế của Nhật Bản đã tiết lộ nhiều điểm yếu. Trong đó, việc phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung bên ngoài đối với một số mặt hàng chiến lược là một trong những điểm yếu đó. Điều này khiến cho kinh tế Nhật Bản dễ bị tổn thương khi các chuỗi cung ứng bị đứt gãy. Ngoài ra, an ninh kinh tế cũng là vấn đề nóng trong bối cảnh xung đột giữa Nga và Ukraine cùng với sự cạnh tranh chiến lược quyết liệt giữa Mỹ và Trung Quốc. Vì thế, Nhật Bản đã đưa ra một số điều chỉnh về cơ cấu kinh tế để chuẩn bị ứng phó với các biến động sắp tới trong nền kinh tế toàn cầu.
Đầu tư vào việc phát triển chip tiên tiến trong nước.
Các công ty sản xuất ô tô tại Nhật Bản đã phải giảm sản lượng trong mùa hè năm nay vì sự khan hiếm chip trên toàn cầu và sự gián đoạn của chuỗi cung ứng tại Đông Nam Á. Mặc dù sản lượng ô tô ở Nhật Bản đã có dấu hiệu hồi phục gần đây, nhưng nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng tốc độ phục hồi của ngành công nghiệp này có thể vẫn sẽ chậm do nhu cầu chip trên toàn cầu có thể cao hơn nguồn cung, ngay cả khi tình hình Covid-19 đã được kiểm soát. Khả năng sản xuất chip của Nhật Bản đã vượt quá khả năng trước đại dịch và không còn nhiều dư địa để tăng sản lượng.
Hình ảnh mô tả, được lấy từ mạng Internet.
Theo chuyên gia của Viện nghiên cứu Mishubishi, mặc dù có thể tăng sản lượng trong thời gian ngắn, các công ty sản xuất ô tô Nhật Bản cũng gặp khó khăn để duy trì đà tăng trưởng đó và khôi phục sản lượng như bình thường.
Theo sách trắng về an ninh kinh tế năm 2021 của Bộ kinh tế, thương mại và công nghiệp Nhật Bản (Meti), dịch Covid-19 đã khiến cho tính ổn định của các chuỗi cung ứng trở nên dễ bị tác động. Các chuỗi cung ứng hàng hóa và vật tư y tế là những ví dụ điển hình. Vì vậy, cần đầu tư vào các công nghệ chiến lược và thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) để đảm bảo khả năng cạnh tranh và thúc đẩy sản xuất trong nước.
Cuối năm 2021, Quốc hội Nhật Bản đã thông qua hai dự luật nhằm cho phép Chính phủ hỗ trợ tài chính cho hoạt động sản xuất vật liệu bán dẫn ở trong nước, đảm bảo nguồn cung chip ổn định cho các doanh nghiệp nước này. Chính phủ Nhật Bản đã dành ra 617 tỷ Yên (4,46 tỷ USD) trong ngân sách bổ sung của tài khóa 2021 cho việc phát triển ngành sản xuất chip trong nước. Ngoài ra, Chính phủ Nhật Bản tiếp tục cung cấp hỗ trợ tài chính để khuyến khích các nhà sản xuất chip nước ngoài xây dựng nhà máy tại Nhật Bản. Trong đó, có 400 tỷ yên hỗ trợ Taiwan Semiconductor Manufacturing Co (TSMC), nhà sản xuất chip logic hàng đầu thế giới, xây dựng một nhà máy ở tỉnh Kumamoto nhằm cung cấp linh kiện bán dẫn cho Sony và nhà sản xuất ô tô Denso Corp, nhằm thúc đẩy năng lực sản xuất chip trong nước.
Nhật Bản tiếp tục cung cấp khoản hỗ trợ viện cấp trị giá 93 tỷ yên để giúp các nhà sản xuất chip nhớ Kioxia Corp và Western Digital Corp tăng sản lượng tại Nhật Bản vào tháng 7/2022. Tokyo cam kết cung cấp cho nhà sản xuất chip Micron Technology của Mỹ 46,5 tỷ yên vào tháng 9/2022, giúp tăng năng lực sản xuất tại nhà máy của công ty này ở Hiroshima.
Vào cuối năm 2022, Meti đã thông báo về chiến lược sản xuất chip tiên tiến trong nước bằng cách tạo liên doanh giữa 8 công ty hàng đầu của Nhật Bản để giải quyết vấn đề thiếu hụt chip từ căn gốc. Trong kế hoạch này, Chính phủ Nhật Bản đã đặt mục tiêu sản xuất các loại chip trong nước có kích thước 2 nm trong thời gian từ bây giờ đến cuối thập kỷ này.
Dựa theo kế hoạch, Rapidus sẽ tham gia vào quá trình nghiên cứu, phát triển và sản xuất các loại vi mạch tiên tiến sử dụng trong lĩnh vực máy tính lượng tử và trí tuệ nhân tạo. Ngoài ra, một tổ chức mới về nghiên cứu và phát triển bán dẫn tiên tiến có tên là LSTC sẽ được thành lập trong thời gian sắp tới. LSTC sẽ hợp tác với Trung tâm công nghệ Bán dẫn quốc gia Mỹ và các tổ chức khác của các quốc gia có cùng mục tiêu để cung cấp nền tảng nghiên cứu và phát triển. Thông tin được Meti cung cấp.
Phát triển các ngành giúp giảm thải Carbon
Trong lần phát biểu chính sách đầu tiên trước Quốc hội sau khi nhậm chức, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đã nhấn mạnh rằng chính phủ sẽ xây dựng kế hoạch năng lượng sạch, với mục tiêu giảm thiểu tình trạng ấm lên của Trái đất và tăng cường kế hoạch này để đạt được mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2025.
Chính phủ Nhật Bản đã thông qua đề cương chính sách tài chính và kinh tế thường niên đầu tiên của Thủ tướng Kishida và dự kiến triển khai vào năm 2023. Chính sách này tập trung vào 4 lĩnh vực chính bao gồm khoa học công nghệ và sáng tạo, nguồn nhân lực, các doanh nghiệp khởi nghiệp, công nghệ xanh và chuyển đổi số. Mục tiêu của chính phủ là tăng số doanh nghiệp khởi nghiệp lên 10 lần trong vòng 5 năm tới và kép thu nhập của người dân.
Chính quyền Nhật Bản đang dự tính thiết lập một kế hoạch cho 1 triệu nhân công nhằm nâng cao kỹ năng và hỗ trợ họ tìm kiếm các cơ hội việc làm mới. Thêm vào đó, tài liệu còn đề nghị xây dựng chiến lược phát triển các công nghệ tiên tiến như trí thông minh nhân tạo.
Chính quyền Nhật Bản đang lên kế hoạch hợp tác cùng các tổ chức tư nhân để đầu tư 1000 tỷ USD trong vòng 10 năm tới nhằm giảm thiểu lượng khí carbon liên quan đến vấn đề biến đổi khí hậu.
Tận dụng tối đa năng lượng hạt nhân
Sau vụ việc hạt nhân Fukushima vào năm 2011, tất cả các nhà máy điện hạt nhân tại Nhật Bản đã bị đóng cửa. Chính quyền Nhật Bản đã thiết lập những tiêu chuẩn an toàn khắt khe hơn cho các nhà máy điện hạt nhân và giới hạn thời gian hoạt động của các nhà máy theo quy định là 40 năm. Dựa trên các quy định mới, Nhật Bản đã cho phép khởi động lại các nhà máy điện hạt nhân đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn an toàn được quản lý bởi Cơ quan quản lý hạt nhân.
Trước khi bắt đầu thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, tiến độ khôi phục hoạt động các nhà máy điện hạt nhân tại Nhật Bản đang diễn ra khá chậm. Trong năm 2020, tỷ lệ sản xuất điện từ năng lượng hạt nhân tại Nhật Bản chỉ đạt 3,9% trong tổng sản lượng điện, giảm đáng kể so với 25,1% trong năm 2010. Tuy nhiên,
Chính quyền Nhật Bản đã thay đổi quan điểm về việc sử dụng năng lượng hạt nhân một cách tối đa. Tuy nhiên, hiện nay giá điện trong nước đang tăng cao do ảnh hưởng của cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, cộng thêm áp lực quốc tế yêu cầu giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính hơn nữa để đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.
Theo các chuyên gia kinh tế, giải pháp tối ưu cho Chính phủ Nhật Bản hiện nay để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia là khởi động lại các nhà máy điện sử dụng năng lượng hạt nhân. Chính phủ Nhật Bản đặc biệt chú trọng đến việc đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành và bảo trì các lò phản ứng hạt nhân, cũng như sẵn sàng cho các biện pháp khẩn cấp khi có sự cố xảy ra. Đồng thời, Chính phủ Nhật Bản đang nghiên cứu kế hoạch xây dựng các lò phản ứng hạt nhân thế hệ mới để thay thế cho gần 50% số lượng các lò phản ứng hạt nhân đã hoạt động trên 30 năm. Những lò phản ứng mới này sẽ có quy mô nhỏ hơn, an toàn hơn và có thể xây dựng ở các khu vực hẻo lánh, xa khỏi nơi đông dân cư.
Năm 2030, Chính quyền Nhật Bản đã đề ra mục tiêu sử dụng năng lượng nguyên tử chiếm khoảng 20-22% tổng năng lượng sản xuất trong quốc gia này.
