Thời đại công nghệ 5.0 hay cách mạng công nghệ 5.0 là những thuật ngữ được đề cập nhiều trong ngành công nghiệp sản xuất trong những năm gần đây. Cụm từ này ám chỉ sự phát triển hoàn toàn mới và vượt trội của nhà máy và xã hội. Vậy công nghệ 5.0 là gì? Hãy cùng khám phá chi tiết về công nghệ 5.0 trong bài viết sau.
Thời đại 5.0 là một khái niệm xuất phát từ Nhật Bản, được gọi là Society 5.0, mang ý nghĩa toàn xã hội trở nên siêu thông minh và xây dựng một hệ thống kinh tế xã hội toàn diện và bền vững. Trong thời đại này, biên giới giữa không gian ảo và không gian vật lý sẽ dần mờ nhòa, và cách sống của con người cũng sẽ thay đổi hoàn toàn.
Trong thời đại 4.0, tất cả các dữ liệu được thu thập sẽ được phân tích bởi con người. Nhưng trong thời đại 5.0 sắp tới, con người, vạn vật và các hệ thống sẽ được kết nối với nhau trong không gian ảo thông qua công nghệ kỹ thuật số như big data, AI, robot và IoT.
Khi thời đại 5.0 đã thực sự lan tỏa vào mọi lĩnh vực kinh tế và công nghiệp, các ngành công nghiệp cũng chịu tác động hàng đầu từ sự biến đổi của thị trường, và từ đó sẽ trải qua các cuộc cách mạng công nghiệp 5.0.
Table of Contents
Công nghệ 5.0 là gì?
Công nghệ 5.0 là thuật ngữ chỉ sự tương tác giữa con người và máy móc. Mục tiêu chính của cuộc cách mạng này là giảm sự tập trung vào các công nghệ và máy móc, thay vào đó tập trung vào việc phát triển nhằm nâng cao tương tác giữa con người và máy.
Trước đây, robot đã có khả năng thay thế con người trong việc đảm nhận các công việc nguy hiểm, đơn điệu hoặc đòi hỏi thể chất cao. Ví dụ như hàn khung thép trong nhà máy hoặc bốc dỡ vật liệu nặng trong nhà kho. Thật sự, robot đã đóng góp vào việc tăng năng suất và cho phép các công ty tuyển dụng nhiều người hơn. Do đó, cuộc cách mạng công nghiệp thứ 5 đã tạo ra sự kết hợp tuyệt vời giữa sự sáng tạo không có giới hạn của con người và sự chính xác tuyệt đối của máy móc.
Tiến trình phát triển cách mạng công nghệ 1.0 đến 5.0
Cuộc cách mạng công nghệ bắt đầu từ thế kỷ 18 và đã trải qua 5 lần lặp lại trong quá trình phát triển các công nghệ và quy trình trong các thế kỷ tiếp theo….
Công nghệ 1.0
Từ khoảng năm 1780 trở đi, cuộc cách mạng đầu tiên tập trung vào việc phát triển công nghiệp dựa trên sử dụng máy móc chạy bằng động cơ hơi nước và nước.
Công nghệ 2.0
Vào khoảng 100 năm sau, đến năm 1870, cách mạng công nghiệp lần thứ hai đã diễn ra, sử dụng điện khí hóa và sản xuất hàng loạt thông qua dây chuyền lắp ráp.
Công nghệ 3.0
Sau 100 năm, vào năm 1970, Công nghiệp 3.0 chứng kiến sự tự động hóa thông qua việc sử dụng máy tính và các thiết bị điện tử. Điều này được tăng cường bởi quá trình toàn cầu hóa (Công nghiệp 3.5), liên quan đến việc chuyển sản xuất ra nước ngoài cho các nền kinh tế có chi phí thấp.
Công nghệ 4.0
Chúng ta đang sống trong thời kỳ hiện đại, trong đó cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra. Cuộc cách mạng này dựa trên khái niệm số hóa và bao gồm các công nghệ tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI), thiết bị kết nối, phân tích dữ liệu, hệ thống thực tế ảo, chuyển đổi các công nghệ số, và nhiều hơn nữa.
Công nghệ 5.0
Chúng ta đang tiến vào cuộc cách mạng công nghiệp thứ năm, trong đó con người và máy móc làm việc cùng nhau. Nhờ sự cá nhân hóa và sử dụng robot cộng tác, nhân viên có thể tự do thực hiện các nhiệm vụ để mang lại giá trị gia tăng cho khách hàng. Phiên bản mới nhất này không chỉ áp dụng trong quy trình sản xuất mà còn tăng cường khả năng phục hồi, tập trung vào con người và đảm bảo tính bền vững. Chúng ta sẽ khám phá chi tiết hơn trong phần sau.
Các đặc điểm riêng cơ bản về ngành công nghệ 5.0
Industry 5.0 là để nhằm hỗ trợ không thay thế con người
Trong quá trình phát triển từ cuộc cách mạng công nghiệp 3.0 đến 4.0, robot và trí tuệ nhân tạo đã trở nên phổ biến và ngày càng thay thế con người trong việc làm tại các nhà máy, nhằm tăng cường năng suất. Điều này cho thấy con người đang phải đối mặt và cạnh tranh với máy móc trong một số công việc.
Robot, mặc dù có tính nhất quán và độ chính xác cao hơn con người, nhưng không thể vượt qua tính linh hoạt, khả năng thích ứng và tư duy phản biện của con người. Theo báo cáo gần đây của Harvard Business Review, khoảng từ 20% – 80% công việc có thể được thay thế bằng máy móc, tuy nhiên không có công việc nào có thể tự động hóa 100%. Điều này cho thấy rằng dù có sự phát triển của robot trong tương lai, chúng không thể hoàn toàn thay thế con người.
Trong thời đại công nghệ 5.0, con người sẽ chỉ tập trung vào các vị trí lao động tạo ra giá trị gia tăng cao bằng cách sáng tạo và quản lý hệ thống robot trong quy trình sản xuất. Các robot sẽ hỗ trợ chúng ta trong việc chuyển đổi số.
Industry 5.0 là nói đến việc tìm ra sự cân bằng giữa hiệu quả và năng suất
Mục tiêu của Công nghệ 4.0 là liên kết các thiết bị, quy trình và hệ thống để tối đa hóa hiệu suất của nhà máy. Trong khi đó, Công nghệ 5.0 sẽ tập trung vào sự phát triển tư duy trong sản xuất, cho phép mỗi nhà máy không chỉ tăng cường năng suất mà còn tạo ra hiệu quả cao hơn. Để đạt được điều này, cần điều chỉnh các tương tác hợp tác giữa con người và máy móc một cách phù hợp.
Trong tương lai sắp tới, công nhân trong nhà máy sẽ cần có khả năng tạo ra giá trị gia tăng cao cho sản phẩm. Điều này đòi hỏi họ phải có kiến thức chuyên môn, năng lực và khả năng sáng tạo. Công việc nhàm chán, lặp đi lặp lại hoặc nguy hiểm sẽ không còn thuộc về con người nữa. Robot và Cobot sẽ làm công việc này tốt hơn và hiệu quả hơn.
Con người và các loại máy móc sẽ được liên kết với nhau để đáp ứng sự phức tạp trong quá trình sản xuất và gia tăng khả năng tùy chỉnh thông qua việc tối ưu hóa liên tục quy trình sản xuất.
Công nghệ 5.0 là tất yếu
Nhiều chuyên gia hiện nay khẳng định rằng, Cách mạng công nghệ 5.0 sẽ xảy ra trong tương lai gần, có thể là năm 2035 hoặc trước đó. Các nước Hoa Kỳ và Trung Quốc đang đẩy mạnh phát triển các công nghệ như Industrial IoT (Internet Công nghiệp), phân tích dữ liệu lớn, điện toán đám mây, robotics và trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML) để tạo lợi thế phát triển của riêng mình.
Phân biệt cách mạng công nghệ 5.0 và cách mạng công nghệ 4.0
Cách mạng công nghệ 5.0 và cách mạng công nghệ 4.0 đều là những cuộc cách mạng quan trọng, mang lại bước tiến mạnh mẽ cho sự phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, giữa hai cuộc cách mạng này cũng có những điểm khác biệt riêng. Bảng sau đây sẽ giúp bạn phân biệt được hai cuộc cách mạng này:
| Tiêu chí phân biệt | Cách mạng công nghệ 5.0 | Cách mạng công nghệ 4.0 |
| Khái niệm | Là một thời kỳ tập trung vào sự “hợp tác” giữa con người và các máy móc nhằm giảm bớt chú trọng vào máy móc và giúp nâng cao sự tương tác giữa con người và các loại máy móc. | Là một thời kỳ của sự kết hợp tất cả những loại kiến thức trong các lĩnh vực như vật lý, kỹ thuật số và sinh học, tạo ra vô số những loại công nghệ mới và tác động sâu sắc đến toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của thế giới. |
| Đặc điểm | Đưa con người nhanh chóng trở lại sản xuất công nghiệp cùng với toàn bộ sự phối hợp của robot. | Chủ yếu sẽ tập trung vào những tiến bộ trong khoa học – kỹ thuật, áp dụng được những công nghệ, khoa học mới vào sản xuất. |
| Mục tiêu | Giảm bớt việc chú trọng vào công nghệ và máy móc và cũng tập trung phát triển nâng cao tương tác giữa người và máy | Tập trung cho việc tự động hóa, xây dựng các hệ thống liên kết thế giới thực và cả thế giới ảo để thúc đẩy công nghệ phát triển |
| Lợi ích | | Các lợi ích phù hợp về kinh tế, xã hội và môi trường đối với khu vực toàn cầu, khu vực và trong từng quốc gia. Các vấn đề cực kỳ nan giải được khắc phục và giải quyết. |
Cuộc cách mạng công nghệ 5.0 đại diện cho sự tiến bộ và hứa hẹn mang đến những đột phá mạnh mẽ cùng những thành tựu vĩ đại cho con người. Hiện nhiều quốc gia đang sẵn sàng đầu tư nguồn lực và máy móc để tiên phong trong xu hướng mới của cách mạng công nghiệp 5.0.
Tầm quan trọng của thời đại Cách mạng Công nghệ 5.0
Công nghệ 5.0 đánh dấu một kỷ nguyên mới, mang đến sự thay đổi to lớn trong lĩnh vực công nghiệp. Mục tiêu của nó không chỉ là tăng hiệu suất và năng suất, mà còn là tăng cường vai trò và đóng góp của công nghệ cho xã hội. Hiện nay, các nhà máy đang dần chuyển sang mô hình sản xuất mới, cho phép cung cấp hàng hóa nhanh hơn, nhiều hơn và với chi phí thấp hơn, đồng thời cần ít sự can thiệp của con người. Đồng thời, ngày càng có nhiều quốc gia chủ động tham gia vào cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và 5.0, nhằm tạo ra nhiều lợi thế phát triển hơn so với những quốc gia chậm chân.
Cách mạng công nghệ 5.0 hứa hẹn sẽ tạo ra sự kết hợp tối ưu giữa con người và máy móc, góp phần quan trọng vào phát triển của nền kinh tế xã hội. Cụ thể,
Vì vậy, nếu các công ty không thích nghi với mô hình nhà máy công nghệ 5.0, sẽ nhanh chóng trở nên lạc hậu và không thể tận dụng được lợi thế cạnh tranh mà nó mang lại. Tốc độ tiến bộ công nghệ ngày càng nhanh chóng và cho thấy sự xuất hiện của các mô hình mới không bao giờ ngừng lại. Vì vậy, mỗi doanh nghiệp cần chuẩn bị trước cho những thay đổi trong tương lai và tích cực tham gia vào cuộc cách mạng công nghệ 5.0.
Lợi ích của công nghệ 5.0
Tối ưu hóa chi phí
Thời đại công nghệ 5.0 đã tạo điều kiện cho hoạt động sản xuất – kinh doanh diễn ra một cách hiệu quả và linh hoạt hơn. Nó giảm thiểu sai sót và hạn chế về mặt địa lý, tối ưu hóa chi phí vận hành và nguyên vật liệu, và cải thiện hiệu suất của máy móc và nguồn lực lao động.
Thân thiện với môi trường
Theo Ủy ban Châu Âu, công nghệ 5.0 có những mục tiêu chính bao gồm tính bền vững, đặt con người vào trung tâm và khả năng giúp đỡ trong việc chống chịu. Điều này đã dẫn đến xuất hiện của các chính sách bền vững, ví dụ như giảm thiểu chất thải và quản lý chúng trở thành quy trình quan trọng, hiệu quả trong hoạt động tổ chức.
Cá nhân hóa và sáng tạo
Công nghệ tiến bộ có thể giúp người lao động trong thời đại công nghệ 5.0 tận dụng tiềm năng công nghệ để tạo ra sản phẩm được phát triển với mục đích cá nhân hóa.
Hơn thế nữa, trong thời kỳ Công nghiệp 4.0, sự tự động hóa đã mang lại khả năng giải phóng người lao động khỏi những công việc lặp đi lặp lại và tập trung vào việc xây dựng chiến lược mạnh mẽ hơn hoặc phát huy khả năng sáng tạo của mình.
Chiến lược cho cuộc cách mạng Công nghiệp 5.0
Công nghệ 5.0 không chỉ khác biệt hoàn toàn so với Công nghệ 4.0, mà còn là sự tiếp nối của xu hướng tăng cường tự động hóa và kết nối. Các công nghệ của Công nghiệp 4.0 có ảnh hưởng đồng đều đến nền kinh tế, môi trường và xã hội. Khi con người được đặt vào trung tâm, tính bền vững và khả năng phục hồi trở nên quan trọng hơn trong ngành công nghiệp, các sáng kiến số hóa đang diễn ra mang lại hứa hẹn thành công hơn nữa.
Công nghệ 5.0 là sự kết hợp và phát triển từ Công nghệ 4.0, nhằm áp dụng các công nghệ và ý tưởng mới. Công nghệ 5.0 được củng cố bằng ba chiến lược.
Lấy con người làm trung tâm
Công nghệ 5.0 đồng nghĩa với việc chuyển đổi con người từ khía cạnh tài nguyên thành tài sản thực sự. Thay vì con người chỉ đáp ứng nhu cầu của tổ chức, ngược lại, tổ chức cũng đáp ứng nhu cầu của con người. Chính vì vậy, Công nghệ 5.0 tập trung vào việc tạo ra giá trị gia tăng cho nhiều người lao động, nhằm thu hút và giữ chân những nhân viên xuất sắc, thay vì chỉ tập trung vào sử dụng tài năng để tạo ra lợi thế cạnh tranh và giá trị cho khách hàng.
Khả năng phục hồi
Trên thực tế, trong những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến sự gia tăng sự kết nối toàn cầu, và điều này đã góp phần làm lan rộng tác động của các vấn đề quan trọng như đại dịch Covid-19 và thiếu hụt nguồn cung quốc tế.
Trong lúc nhiều doanh nghiệp đang tìm cách nâng cao hiệu quả và tối ưu hóa lợi nhuận, những yếu tố này không có tác động tích cực lên khả năng phục hồi. Ngược lại, một số người tin rằng tập trung quá mức vào sự nhanh nhẹn và linh hoạt có thể làm cho các công ty trở nên ít kiên cường hơn thay vì nhiều hơn.
Các tổ chức nên có sự tập trung không chỉ vào việc tăng trưởng, lợi nhuận và hiệu quả, mà còn phải có tính kiên cường hơn để có thể dự đoán và phản ứng đúng với mọi cuộc khủng hoảng, từ đó đảm bảo sự ổn định trong những thời điểm khó khăn.
Tính bền vững
Công nghệ 5.0 mở rộng tính bền vững bằng cách giảm thiểu tác động của khí hậu và tạo ra sự thay đổi tích cực. Mục tiêu là biến thế giới trở nên tốt đẹp hơn bằng việc các công ty tham gia vào giải pháp thay vì chỉ là vấn đề hoặc mục tiêu bền vững trên giấy.
Doanh nghiệp cần gì để hội nhập thời đại công nghệ 5.0
Đào tạo lực lượng lao động
Sự phát triển công nghiệp 5.0 đòi hỏi mọi thành phần trong xã hội phải sở hữu kiến thức chuyên sâu về công nghệ thông tin và kỹ thuật số. Điều này cần đến sự đào tạo.
Có sẵn từng nghiệp vụ, mời các chuyên gia kỹ thuật có tay nghề cao trong các lĩnh vực như bảo mật và khoa học dữ liệu đến tham gia tập huấn. Điều này giúp giảm chi phí cho các công ty, vì không cần ngừng sản xuất để đào tạo nhân viên. Ngoài ra, cung cấp kiến thức và kỹ năng cho người lao động, tránh rủi ro trong môi trường 5.0 khắc nghiệt.
Công nghệ phù hợp
Thuật ngữ “cobots” được xuất hiện trong bối cảnh của thời đại 5.0 đang ngày càng trở nên phổ biến. Nó mang ý nghĩa là các robot có khả năng tương tác một cách đơn giản và trực quan với con người. Công nghệ này đã đưa con người vào các quy trình an toàn trong nhà máy và các mục tiêu khác. Ở một khía cạnh đặc biệt, chúng hoạt động như những học viên, có khả năng giúp bạn quan sát hành động của con người và nhân bản chúng, hỗ trợ cho người vận hành.
Việc mở rộng Digital Twins cũng là một công nghệ quan trọng trong nhà máy thời đại 5.0. Digital Twins là các mô hình hình dung của sản phẩm hoặc quy trình, giúp chúng ta hiểu và kiểm tra tốt hơn.
Sự xuất hiện nhanh chóng của các quy trình ngày càng phức tạp đòi hỏi một phần mềm phù hợp để quản lý lượng dữ liệu khổng lồ này và cung cấp không gian tương tác cho người vận hành với máy móc.
Đây là bài viết giải đáp câu hỏi về khái niệm công nghệ 5.0. Mong rằng kiến thức trên đã giúp bạn hiểu thêm và mở ra nhiều cơ hội phát triển trong tương lai.
